“Gözden Kaçmasın!” Konuşmacılar: Bahtiyar Mermertaş, Dijan Özkurt, Egemen Yılgür, Elif Demirkaya, Murat Arpacı, Serhat Arslan, Sibel Yardımcı
5. yıl etkinliklerimiz kapsamında gerçekleşen buluşma serisinin sonuncusu 11 Nisan 2017 Salı günü Studio X’te gerçekleşti. Sosyolog ve akademisyenleri içeren bir konuşmacı ekibi ile sürdürülen “Gözden Kaçmasın!” başlıklı buluşmada, Bahtiyar Mermertaş, Dijan Özkurt, Egemen Yılgür, Elif Demirkaya, Murat Arpacı, Serhat Arslan ve Sibel Yardımcı Türkiye’nin farklı yerlerinden ve sinemadan derledikleri örneklerle mekânın nasıl tekrar tekrar üretilip yeniden anlamlandırıldığını tartıştı.
Buluşmanın moderasyonunu üstlenen Sibel Yardımcı ilk sözü alarak, sosyolojide mekanın toplumsal olarak üretilen bir durum olarak ele alındığını, aynı zamanda toplumun mekan üzerinden üretilmesinin söz konusu olduğunu belirtti. Buluşmadaki örneklerin mekanın nasıl kurulduğunu, nasıl yeniden üretildiğini, belli süreler içerisinde gerçekleşen kurulum sürecinin izin verdiği ilişki biçimlerini aktaracağını belirten Yardımcı, ne tür bir özne kılındığımızın mekanlarla ilişkili olduğunu söyledi. Yardımcı’nın yaptığı girişten sonra ilk bölümde sırasıyla Egemen Yılgür, Murat Arpacı ve Serhat Arslan sunumlarını gerçekleştirdiler.
Egemen Yılgür 1877-88 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra Bulgaristan’ın kuzeyinden İstanbul’a göçen insanlar arasında yer alan ve çeşitli geçici barınmalardan sonra imkanları olmadığı için sokakta kalan hamal, küfeci, paçavrası gibi mesleklerden yaklaşık 5000 kent yoksulunun kurduğu teneke mahallelerinden bahsetti. Yılgür, gaz tenekeleri, çerçöp, eski tahta parçaları gibi malzemelerle kurulan barakalardan oluşan mahallelerin başka yoksul ve göçmen gruplara da örnek olarak 20. yüzyılın önemli bir bölümünde kentte görülebilen bir yerleşim birimi türü olduğunu söyledi. Yılgür’den sonra söz alan Murat Arpacı, Erzincan’a gelen 200 kadar Afgan mülteci için kent merkezindeki atıl bir okulun bahçesine kurulan mülteci kampının durumunu aktardı. Arpacı, mültecilerin gelecekleri hakkındaki belirsizliğin, onların yerleşimi için seçilen mekanın belirsizliğinde de okunan bir bir durum olduğunu ve okul duvarlarının kesin bir sınır algısı yaratarak mültecilerin marjinal konumunu yeniden ürettiğini belirtti. İlk bölümün son konuşmacısı Serhat Arslan ise Diyarbakır Sur’da 2008’den bugüne yaşanan dönüşüm süreci üzerine bir sunum gerçekleştirdi. İlk önce belediye ve Toki’nin planladığı dönüşümün karşı çıkılarak durdurulduğunu, ancak son dönemdeki abluka ve çatışmalarla bölgenin dümdüz olduğunu belirten Arslan, mahalle dokusunu ve planlanan dönüşümleri güvenlik, ekonomik ve kültürel açılardan yorumladı.
Verilen kısa aranın ardından buluşmanın ikinci bölümü Dijan Özkurt’un Eskişehir Ermeni Kilisesi’nin zaman içerisinde geçirdiği değişimleri anlattığı sunumuyla başladı. Özkurt 1860’larda inşa edildikten sonra kilise, sinema, erotik sinema ve en son kültür merkezi olarak kullanılan binanın tarihini kültürel soykırım olarak tanımladı. Özkurt’tan sonra söz alan Bahtiyar Mermertaş Yeşilçam Sineması’nda gecekondunun kurgusal dönüşümünü farklı dönemlerden filmlerden örneklerle anlattı. Gecekondunun ve göçmenlerin rahatsız edici, modernleştirilmesi, dönüştürülmesi gereken bir yer ve kitle olarak görüldüğünü söyleyen Demirtaş, bununla beraber sinemanın toplumsallaşmasının gecekondulaşmayla paralel geliştiğinden bahsetti. Son konuşmacı Elif Demirkaya ise emek ve üretim süreciyle ilişkili sinema yaklaşımları olduğunu söylediği Harun Farocki’nin ve diğer yönetmenlerin filmlerinden örnekler verdi. Demirkaya; fabrika, hapishane, işyerleri, alışveriş merkezleri, kamplar gibi mekân örnekleri içeren bu filmlerdeki gözetim, iktidar ve üretim ilişkilerinin aktarılma biçimlerine dikkat çekti.
Sunumların ardından gerçekleşen soru cevap bölümünde, sosyoloji ve mimarlık alanlarının temsil ve aktarım biçimleri arasındaki özellikle görsel farklılar ve mekanın anlamında tercihlerin rolü tartışılarak buluşma sona erdi.
*Bahtiyar Mermertaş, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden, “Biyo-Politika, Özneleş(tir)me ve Milliyetçilik: Kürt Toplumsal Hareketleri” isimli teziyle yüksek lisans derecesini aldı. Hâlen aynı üniversitede Sosyoloji Bölümünde doktora öğrencisidir.
*Dijan Özkurt, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyoloji Bölümünde “Uzunyayla Çerkeslerinde Ritüel Oyun ve Karnaval” isimli yüksek lisans çalışmasını tamamladı. Halihazırda aynı üniversitede Sosyoloji Bölümünde doktora öğrencisidir. 2014 yılından beri Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyoloji Bölümünde araştırma görevlisidir.
*Egemen Yılgür, 2005 yılında İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümünü bitirdi. 2008 yılında yüksek lisans ve 2014 yılında doktora eğitimini Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde Genel Sosyoloji ve Metodoloji Programında tamamladı. Halen Nişantaşı Üniversitesi İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Sosyal Hizmet Bölümünde öğretim üyesi olarak çalışan Yılgür, kent yoksulluğu alanında araştırmalarını sürdürmektedir.
*Elif Demirkaya, Lisans derecesini İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyoloji Bölümünden aldı. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyoloji Bölümünde “Çağdaş Paylaşım Kültürü ve Armağan” adlı yüksek lisans çalışmasını tamamladı. Halihazırda aynı üniversitede Sosyoloji Bölümünde doktora öğrencisidir ve İstanbul Arel Üniversitesi’nde araştırma görevlisidir. Biyopolitika, nekropolitika, insan-sonrası ve tekillik konularında araştırmalarını sürdürmektedir.
*Murat Arpacı, Lisans derecesini Hacettepe Üniversitesi Tarih Bölümünden aldı. Yüksek lisans ve doktorasını Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyoloji Bölümünde tamamladı. Beden politikaları, tıp tarihi, etnisite ve nüfus sosyolojisi alanlarında çalışmalarını sürdürmektedir. Halen Erzincan Üniversitesi Sosyoloji Bölümünde öğretim üyesidir.
*Serhat Arslan, Yüksek lisansını Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyoloji Bölümünde yaptı. Aynı üniversite ve bölümde doktora yapmakta; sömürgecilik, iskan, asimilasyon ve özneleşme konularında çalışmalarını sürdürmektedir.
*Sibel Yardımcı, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nde öğretim üyesidir. Doktorasını Lancaster Üniversitesi Sosyoloji Bölümünde tamamladı. Tezi Türkçe olarak Küreselleşen İstanbul’da Bienal (İletişim, 2005) adıyla basıldı. Sonraki çalışmaları, göç ve milliyetçilik, biyopolitika, queer kuramı ve sakatlığa odaklanmaktadır. Bu konulardaki makaleleri çeşitli dergilerde ve derleme kitaplarda yayımlandı. Hacıyatmazı Devirmek (Yordam, 2010), Sakatlık Çalışmaları (Koç Üniversitesi Yayınları, 2011) ve Queer Tahayyül (Sel, 2013) başlıklı kitapları farklı kişilerle birlikte derledi. Halen çeşitli dergilerin yayın kurullarında görev yapmaktadır.