“Kolektif” Konuşmacılar: Begüm Özden Fırat, Senem Doyduk
5. yıl etkinliklerimiz kapsamında 7 Şubat 2017 Salı günü “Kolektif” başlığı çerçevesinde gerçekleşen Buluşma #1, Begüm Özden Fırat ve Senem Doyduk’un konuşmaları ve sonrasında soru-cevap-tartışma ile ilerleyen iki bölümden oluştu.
Sosyolog Begüm Özden Fırat’ın kolektif kavramına geniş açıdan bakan, farklı örneklerle beslenen sunuşunun ardından Mimar Senem Doyduk da üyesi olduğu Mimar Meclisi’nin bu kavrama bakışını yaptıkları çalışmalar üzerinden anlattı.
Begüm Özden Fırat, 16. yy’da İngiltere’de kullanılmaya başlanan kolektif kavramının zaman içerisinde geçirdiği anlam dönüşümlerine ve kavramın günümüzde işaret ettiği örgütlenme biçimlerinin 1970′lerden sonra zihinlerde yer etmeye başladığına değinerek söze başladı. Özgürlükçü düşünce ve eylem arayışlarındaki kolektiflerin dayanışma, ortaklaşma, elbirliği, demokrasi, yataylık, katılım, eşitlik, otonomi, cevap verilebilirlik, temsiliyet karşıtlığı gibi ilkeler etrafında bir araya gelebildiklerini aktaran Fırat, sanat alanında ortaya çıkan birçok kolektifin yanı sıra neoliberal sistemin (son dönemde daha da doğrudan) araçsallaştırdığı mimarlık ve şehir bölge planlama alanlarında da bu tip yeni yaşantı formu arayışların arttığını belirtti.
Fırat konuşmasının devamında mevcut pratiğin etik, üretim biçimi ve yapılan işlerin sonuçları açılarından toplumsal alanda yarattığı gerilimi onarmaya ve uzman bilgisini dışarıya doğru açarak yeni toplumsal durumlar yaratmaya çalışan bu arayışlarda kullanılan katılım, dayanışma gibi kavramların içinin pek doldurulmadığını da belirtti. Kolektif grupların bileşenleri ve çalışma alanlarındaki bireyler arasında gerek mesleki gerek tecrübe iktidarını yok saymanın iktidar olgusunun kendisini mistifiye ettiğine, böylece iktidar olmama halinin bir arzu nesnesine dönüştüğüne, bu olguyu yok saymadan onun neye dönüşeceğine karar verilmesi gerektiğine değinen konuşma, Fırat’ın kendi saha deneyimlerinden örneklerle sona erdi.
Senem Doyduk, konuşmasını üyesi olduğu Mimar Meclisi’nin kolektif kavramına bakışını aktaran ve Mimar Meclisi üyelerinin birlikte hazırladığı metin üzerinden gerçekleştirdi. Öncelikle Küçük Armutlu Mahallesi’nde gerçekleştirdikleri çalışmalara değinen Doyduk, kurulduğu günden bu yana yıkımlar yaşayan mahallenin kentsel dönüşüm yasası neticesinde uğrayacağı değişime karşı mimarlar olarak ne önerebilecekleri sorusuyla yola çıktıklarını söyledi. Küçük Armutlu için açılan yarışma sürecini aktardıktan sonra Mimar Meclisi’nin genişleyen halkalardan oluşan ve sadece merkez çekirdeğin kararlarıyla hareket etmeyen yapısından bahseden Doyduk, yaptıkları işlerde değişmeyen anlayışın halk için mimarlık yapmak olduğunu belirtti. İstanbul ve Anadolu’da yoksul mahallelerde çalışan Mimar Meclisi’nin kolektifliği sayısal bir durum olarak görmeyişini, bir arada olup karşılıklı öğrenilen, işin yapılmasının değil işin neden yapıldığının anlatılmasının önemini vurgulayan konuşma bunun bir yardımseverlik olmadığına ve benlerin silinmediği bir biz inşasının gerekliliğine de değindi.
Soru-cevap bölümünde mimarın pratiğinin kolektif işlerdeki yeri, öznesizlik durumunun mümkün olup olmadığı, kolektif ve halk tanımlarının kapsamı, iktidar olgusunu dönüştürme yöntemlerinin neler olabileceği konuları üstüne tartışmalar gerçekleşti.
Buluşmanın ses kaydını aşağıdaki bağlantılardan dinleyebilirsiniz. Serinin bir sonraki buluşmasını 7 Mart 2017 Salı günü “gönüllülük” kavramı üzerine gerçekleştirmeyi planlıyoruz.
*Begüm Özden Fırat, (Doç. Dr.-Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyoloji Bölümü). Kent ve kültür sosyolojisi, görsel kültür çalışmaları ve toplumsal hareketler alanlarında çalışmaktadır. Commitment and Complicity in Cultural Theory and Practice (Palgrave/Macmillan, 2009) ve Cultural Activism: Practices, Dilemmas, Possibilities (Rodopi, 2011) ve Küresel Ayaklanmalar Çağında Direniş ve Estetik (İletişim, 2016) kitaplarının editörlerindendir.
*Senem Doyduk, Sakarya Üniversitesi Mimarlık Bölümü’nde çalışmakta. Restorasyon uzmanı. Mimar Meclisi üyesi. Önemsediği işleri: Tarsus Makam-ı Danyal Müze Cami Restorasyon Projesi, Girne Akhiropitos Manastırı Renovasyonu Projesi, Küçük Armutlu Yerinde ve Yerlisiyle İyileştirme Mimari Proje Yarışması