Bu rapor, 2013 yılında Konya’nın Hadim ilçesine bağlı Sarnıç Köyü’nde bulunan atıl köy okulunu ziyaretim ve Herkes İçin Mimarlık Derneği’ni temsilen yaptığım görüşmeler hakkında yazılmıştır.
Cansu Cürgen
***
Hadim’e Varış, İlçe hakkında bilgiler
Hadim, il merkezinden yaklaşık 128 km uzaklıkta, 1530 rakımlı, 28 köyü 6 kasabası bulunan, Konya’nın en güneyde yer alan ilçelerinden biri. Son nüfus sayımına göre yaklaşık 60.000 nüfusa sahiptir. 1926 yılında ilçe olmuştur. İsmini, ilçe merkezinde türbesi bulunan Hz. Hadimi’den almıştır.
Konya’dan ulaşım özel minibüslerle günde 6 sefer yapılıyor. Ben Konya otogardan sabah 07.30 aracı ile hareket ettim, 09.30’da Hadim Tarım Bölge Müdürlüğü’nde, derneğimizle iletişime geçen Veteriner Hekim Ahmet Çağrı Bıkmaz ile buluştum. Ahmet Bey, Tar-gel projesi kapsamında bu köye atanmış ve 1.5 yıldır Hadim’de görev yapmakta. Targel projesi Tarım Bakanlığı’na ait ve her köye bir tarım danışmanı-veteriner hekim atanmasını hedefliyor. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verilerine göre, Türkiye genelinde 6.129 Ziraat Mühendisi, 3.872 Veteriner Hekim olmak üzere toplam 10.001 kadro bulunuyor. Bu arada ilçenin kirazının çok güzel olduğunu ve iç piyasadan ziyade yurtdışına ihraç edilmek üzere yetiştirildiğini belirtmek gerek. 24 ila 36 kalibre arasında değişen kirazların en büyükleri ‘napolyon‘ adıyla bildiklerimiz. Bölgede kirazcılık çok, yanısıra üzüm yetiştiriciliği, hayvancılık ve arıcılık da yapılıyor.
Ahmet Bey bir aydan fazla süredir bu projenin gerçekleşmesi için yerel karar mercileriyle pek çok görüşmelerde bulunmuş ve köy okulunun yeniden kullanımına ilişkin kapsamlı bir rapor hazırlamış. Okul yapısının, hemen yanındaki lojman ve kömürlük (depo+wc) yapılarıyla beraber, köy konağı olarak yeniden kullanımına dair öneriler geliştirmiş.
Kaymakamlık, İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü’nde Görüşmeler
Ahmet Bey’in kurumunda, öncelikle Tarım müdürü İsmail Dayandı ile görüştüm ve bölgeye ait genel bilgileri kendisinden edindim. HiM ve Atıl köy okulları projesini anlattim. Ismail Bey bize araç ve fotoğraf makinesi, metre vb. malzemeleri tahsis etti. Ardından kaymakamlıkla aynı binada bulunan Ilçe Milli Eğitim Müdürlüğü’nü ziyaret ettik. İlçe Milli Eğitim Müdürü Hüseyin Akyol ile atıl köy okulları projesi görüşüldü ve olumlu tepkiler alındı. O sırada Hüseyin Bey’in yerine atanan ve henüz göreve başlayacak yeni İlçe Milli Egitim Müdürü Tekin Şavlı ile de tanışma ve projeyi aktarma fırsatım oldu. Tekin Bey okulun bir zaman sonra taşımalı eğitimden vazgeçilirse tekrar okul olarak kullanılabilir kalmasının gerekliliğinden bahsetti ve şöyle bir anekdot paylaştı: Ilk görev yeri olan Konya Yunak’taki köy okulunu 13 yıl çalışmanın ardından 98’de kendi elleriyle kapatmış. ‘’Okulu kapatmak, benim için adeta bir yakınımın cenazesini toprağa vermek gibiydi.’’
Ardından Ahmet Bey, Hüseyin Bey ve Tekin Bey ile beraber Hadim İlçe Kaymakamı Mutlu Köksal Bey ile görüşmek üzere makamına çıktık. Kaymakam Bey projemizi dinledi, ardından Ahmet Bey’in hazırlamış olduğu raporu inceledi. Kendisi de bu gönüllü çalışmaları takdir ettiğini ve üzerlerine düşen her türlü görevi yapmaya, destek vermeye hazır olduklarını söyledi. Kaymakam Bey’e, kısaca çalışmalarımızdan söz edip, HiM dernek kitapçığımızı bıraktım. Ardından köye doğru bol virajlı, kısa ama biraz zorlu bir yolculuğa çıktık.
Sarnıç’a Varış, Köy Hakkında Bilgiler
Sarnıç köyü bir dağ yamacında, oldukça yüksekte ve ilk kez bir Yörük yerleşimi olarak kurulmuş, simdi 55 hanede 162 nüfus bulunan bir köy. Hadim ilçe merkezine yaklaşık 15 km uzaklıkta bulunmasına rağmen yolu dik ve virajlı olduğundan varış yarım saate yakın sürüyor. Kapanan okul, köyün hemen girişinde bir tepede yer alıyor. Köyde kullanılır halde bir sağlık evi var ancak, onbeş günde bir aile hekimi geliyor. Pek çok dağlık köy gibi Sarnıç da göç veriyor (bu yamaç arazide ekim-dikim, işlenecek toprağın fazla olmaması da göçü tetikliyor. Öte yandan gidenlerin hepsinin okumuş, mevki sahibi olmuş kişiler oldukları söyleniyor). Sarnıç’ta daha çok arıcılık, hayvancılık yapılıyor. Köyde evlerin çoğu geleneksel tekniklerle yapılmış, taşıyıcısı ahşaptan taş duvarlar örülmüş.Çatılar kar yağışı nedeniyle eğimli (çoğu tek yönde eğimli ) ve çoğunlukla çinko ondüle kaplı.
Sarnıç Atıl Köy Okulu
Okul yapısı ve lojman hemen yanyana ve tek katlı yapılardan oluşmaktadır. Su basmanı betonarme olarak teşkil edilmiş yapının duvarları dolu tuğladan örülmüş. Yapı en az 15 yıldır kullanılmıyor, ancak duvarlarda gözle görülür bir yapısal çatlak bulunmamaktadır. Girilebilen odalarda görüldüğü kadarıyla okulun çatısı da oldukça iyi durumda.
Yapının hemen yanında bulunan lojman da okul ile hemen hemen aynı durumda. Okul yapısı 1.5 yükseklikte 7 basamakla giriliyor, küçük bir girişinin ardından 2 kapı açılıyor. Biri oldukça küçük bir sınıf, diğeri ise ana derslik. Ana dersliğin arka duvarı başka bir küçük dersliğe tamamlanıyor. Pencereleri tamamen tahrip olmuş, iç kapıların bir kısmının kanatları yok ancak kasaları sağlam vaziyette duruyor. Okul da lojman da soba ile ısınıyor. Lojman 3 odalı, büyükçe bir tek katlı yapı. Girişte sağda wc karşısında açık lavabo, sonraki hacim mutfak (mini ocağı var somine gibi) mutfaktan açılan bir kapı ile banyo var. Tabi ıslak hacimlerin durumu oldukça kötü. Lojmanın odalarından biri depo gibi kullanılmakta, bu nedenle içeri fazla giremedim. Az ileride bulunan kömürlük yapısı ise tamamen dolu, onun da içine giremedim. Ancak görünen o ki bir bölümü wc olarak kullanılıyormuş. Okulun tuvaleti tabii, ana derslik binasının dışında düşünülmüş.
Ahmet Bey ve ilçe milli eğitim müdürlüğü yetkililerinden öğrendiğim kadarıyla, okul statü olarak ilçe milli eğitim müdürlüğüne bağlı ve köy tüzel kisiliğine(muhtarlık) devredilmesi isteniyor. Bu devir işleminde mülkiyet tamamen el değiştirmiyor, yalnız kullanım hakkı veriliyor. Bu yönde kaymakamlığa halihazırda talepler iletilmiş. Buradaki ihtiyaçları Ahmet Bey raporunda, köy odası, bilgisayar odası, kütüphane, gelecek hekimin, yahut düğün-dernek olursa bir misafirin konaklaması için bir misafirhane ve önündeki açıklıkta bir cocuk parkı olarak düşünmüş. Köydekilerle ve muhtarla bu düşünceler paylaşılmış ve az çok ortak talepler olduğunu söyleyebilirim, ancak görüştüğüm iki aile şunu dedi: ‘’Tabi yeniden okul olsa daha iyi olur ama yine çocuklar için bişey olsun bir bilgisayar konsa bile bak gör bütün köy orada toplanır’’ diyor. Çocuk parkı meselesi zaten köy muhtarının gündemindeymiş, belediyeye gerekli başvuru yapılmış, bir oyun ünitesinin gelmesi icin sonuç bekleniyor. Muhtar ve ağabeyinin ailesi, okulda ölçülerini alırken şunu da belirtti: ‘’Köyümüzün kahvesi, toplanacak bir yeri yok. Bir kameriye olsa okulun önündeki açıklıkta, bir de park çocuklar icin, çok iyi olur.’’ Bu arada belirtmeliyim lojman ile okul arasında güzel bir karadut ağacı, okulun hemen arkasında da çalışır durumda bir çeşme var.
Muhtarın önerdiğine göre yapıların kanalizasyonunu kendileri bile elden geçirebilirlermiş, ‘’muhtemelen sağlam durumda duruyordur’’ dedi, zaten az ilerde rögara bağlantı mevcutmuş. Ayrıca burada öğrencilerle bir atölye çalışması yürütülürse başta muhtar ve ailesi olmak üzere herkes kapılarını açar, malzeme geldiğinde inşaat başladığında da herkes elinden geldiğince taşır boyar tamir eder dedi. ‘Maddi imkanımız pek yok ama onun dışında her türlü yardımı yaparız’ diyorlar.
Bu keşifler sırasında kömürlüğün içi ve lojmanın girilemeyen bir odası hariç her mekanın ölçüsünü, muhtarımız Yaşar Doğrutürk ve ağabeyi ile birlikte aldık. Ölçü işlerine, lezzetli bir kahvaltı ile ara verdik, bu sırada Yaşar Bey’in kayinbiraderinin oğlu, 8. sınıfa giden Mehmet Ali ile biraz sohbet ettim.. Aşağı Hadim ve Yukarı Hadim’de iki ilköğretim okul varmış. Yalnız Sarnıç’ta 28-30 kadar okul çağında çocuk bulunmakta. En yakın köy olan Oduncuköy’de ise bu sayı yalnızca 5. Okula gidişleri hergün 15 km sürüyor, kışın yollar fazla kapanmasa da araçlar kayıyormuş. Kendisi bu köyde okula gitmemiş hiç, ama babası ve muhtar bu okulda okumuşlar. Okulun eski bir fotoğrafinı bulup bizimle paylaştılar. Ev misafirliğinde biraz video da çekmeye çalıştım ama hem kendi kameramın beni yarı yolda bırakışı, hem de tek başıma olmam kayıt işlerini biraz zorlaştırdı, bu nedenlerle de tüm fotoğraflar cep telefonu ile çekildi.
Ölçüleri alabildigimiz kadarıyla bitirdikten sonra, hatıra fotografı çektirdik, tekrar görüşmek üzere vedalaştık. Bize tahsis edilen araçla tekrar kaymakamlığa döndük. Kaymakam Bey bizi kabul etti ve gözlemlerimizi paylaştık. Hadim’in meşhur kirazlarından alıp 17.30 minibüsüyle, en kısa zamanda geri gelmek üzere Konya’ya geri döndüm.